Arbitraal beding onder vuur

Arbitraal beding onder vuur

Door: Onno Molders

In de Bouwbranche is het gebruikelijk dat algemene voorwaarden, zoals bijvoorbeeld de AVA 1992, van toepassing zijn op een aannemingsovereenkomst. In veel van deze algemene voorwaarden is een zogenoemd arbitraal beding opgenomen.

Een arbitraal beding is een bepaling in een overeenkomst om geschillen door arbitrage te beslechten in plaats van door de gewone rechter. Uit recente rechtspraak is opnieuw gebleken dat het uitermate onzeker is of een arbitraal beding in rechte overeind blijft indien u een overeenkomst sluit met een consument. Dit artikel heeft derhalve enkel betrekking op een overeenkomst met een consument en dus niet op een overeenkomst tussen professionele partijen.

Uit Richtlijn 93/13/EEG betreffende oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten volgt dat een beding dat de consument afhoudt van de gewone rechter als onredelijk bezwarend kan worden aangemerkt. Richtlijn 93/13/EEG bevat een indicatieve, en niet-uitputtende lijst, van bedingen die als oneerlijk kunnen worden aangemerkt. In deze lijst is het arbitraal beding opgenomen. De lijst heeft echter enkel illustratieve waarde. Een op de lijst voorkomend beding hoeft dus niet noodzakelijkerwijs als oneerlijk te worden aangemerkt.

De Nederlandse rechter dient op basis van de Richtlijn ambtshalve na te gaan of een arbitragebeding, opgenomen in algemene voorwaarden, als onredelijk bezwarend aangemerkt moet worden en moet worden vernietigd. Indien een arbitraal beding met succes wordt vernietigd, is de arbiter dus niet bevoegd om van het geschil kennis te nemen en kan de consument een beroep doen op het inhoudelijk oordeel van de burgerlijke rechter.

De wijze waarop de Nederlandse rechter de bovengenoemde regelgeving interpreteert is niet eenduidig. Twee gerechtshoven die zich over de vernietigbaarheid van het arbitraal beding hebben gebogen hebben arresten gewezen die niet met elkaar zijn te verenigen.

Het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch heeft op 17 maart 2009 geoordeeld dat het arbitraal beding niet als onredelijk bezwarend kan worden aangemerkt en dus niet vernietigbaar is. Hoewel de richtlijn volgens het hof wel een indicatie geeft dat een arbitraal beding mogelijk als onredelijk bezwarend moet worden aangemerkt, dient dit beoordeeld te worden naar de omstandigheden van het geval. Volgens het hof waren er echter geen concrete omstandigheden waaruit de onredelijk bezwarendheid kon worden opgemaakt.

Op 5 juli 2011 heeft het Gerechtshof Leeuwarden echter geoordeeld dat een arbitraal beding wél vernietigbaar is, indien aan de consument de mogelijkheid wordt ontnomen om in plaats van arbitrage, het geschil voor te leggen aan de gewone rechter. Het Gerechtshof Leeuwarden is van oordeel dat de consument niet van de gang naar de overheidsrechter mag worden afgehouden, indien deze zich daarvan niet bewust is geweest ten tijde van het sluiten van de overeenkomst. Dit zou volgen uit Richtlijn 93/13/EEG en artikel 17 van de Grondwet.

Op basis van de huidige rechtspraak kan aldus - tot het moment dat de Hoge Raad zich hierover buigt - niet met zekerheid worden gezegd of een arbitraal beding nu wel of niet kan worden vernietigd. Dit betekent dat u er in een geschil met een consument niet zonder meer vanuit kunt gaan dat u een arbitrageprocedure aanhangig kunt maken. De consument kan mogelijk met succes een beroep doen op de vernietigbaarheid van het arbitraal beding, waarna u alsnog naar de burgerlijke rechter moet stappen.

Bij bestaande overeenkomsten met consumenten, waarbij in de algemene voorwaarden een arbitraal beding is opgenomen, verdient het de aanbeveling om voorafgaand aan een procedure afspraken te maken over de wijze van geschillenbeslechting. Hiermee wordt de discussie over de al dan niet bevoegde instantie voorkomen en worden onnodige kosten en tijd bespaard.

Indien u een eventueel geschil met een consument door arbitrage wilt laten beslechten, dan adviseren wij u in de contractfase een arbitraal beding op te nemen in de overeenkomst, in plaats van in de algemene voorwaarden. Op deze manier blijft de discussie over de bevoegdheid van de arbiter in beginsel achterwege. Door aanvaarding van de overeenkomst heeft de consument namelijk expliciet met de betreffende wijze van geschillenbeslechting ingestemd.

Op deze wijze heeft u ook de thans bekende toekomstige wijzigingen in de wet- en regelgeving ondervangen. De wetgever heeft namelijk in het voorontwerp herziening Arbitragewet tot uitgangspunt genomen dat het arbitragebeding in algemene voorwaarden vernietigbaar is, voor zover de consument geen keuze wordt gelaten tussen de overheidsrechter of arbitrage. Een arbitraal beding opgenomen in de overeenkomst zelf valt hier dus niet onder.

Voor nadere informatie over dit onderwerp sta ik u graag te woord.

Onno Molders

Telefoon: 024 - 381 66 98

E-mail: molders@heijltjes.nl

Terug naar het nieuwsoverzicht