Europees Hof: verzekeraar moet vrije advocaatkeuze bieden

Europees Hof: verzekeraar moet vrije advocaatkeuze bieden
Verbod van Europees Hof op gedwongen winkelnering bij de eigen jurist van de rechtsbijstandverzekeraar.
Heilig Landstichting, 11 november 2013
mr. Onno Molders
De vraag wanneer er - ingeval van een juridische procedure - nu wel of niet recht bestaat op een vrije advocaatkeuze heeft de juridische gemoederen al geruime tijd bezig gehouden. In een procedure van marktleider DAS Rechtsbijstand is op deze vraag nu definitief antwoord gekomen in het nadeel van DAS. Iedereen met een rechtsbijstandverzekering heeft het recht op vrije keuze van advocaat. Dat volgt uit een baanbrekende uitspraak vorige week gedaan door het Europees Hof van Justitie.
Rechtsbijstandsverzekeraars hebben hiermee een gevoelig verlies geleden. Zij mogen verzekerden niet het recht ontzeggen om voor procedures zelf een advocaat te kiezen op kosten van de verzekeraar, zo heeft het Europees Hof van Justitie vorige week beslist. Dit geldt voor alle procedures, ook die waarvoor procesvertegenwoordiging door een advocaat niet verplicht is.
Dit heeft grote gevolgen voor de verzekeraars, die naar eigen opgaaf in Nederland drie miljoen particulieren en 400.000 ondernemingen als klant hebben en jaarlijks 400.000 geschillen behandelen. Als polishouders vaker een eigen advocaat inschakelen, zullen de kosten voor rechtsbijstand waarschijnlijk sterk stijgen, en daarmee ook de premies.
De uitspraak volgt op (prejudiciële) vragen van de (Nederlandse) Hoge Raad over de verenigbaarheid van de polisvoorwaarden van DAS Rechtsbijstand met het Europees recht.
De zaak draait om een verzekerde die zijn voormalige werkgever wenste aan te spreken voor schadevergoeding wegens kennelijk onredelijk ontslag. Voor deze kantonprocedure is bijstand van een advocaat geen wettelijk vereiste, maar de verzekerde wilde deze procedure laten voeren door een door hem zelf aangewezen advocaat. DAS had dat verzoek afgewezen.
DAS stelt in haar algemene voorwaarden dat zij in procedures waarin geen advocaat verplicht is, in beginsel zelf de rechtshulp verleent (tenzij de verzekeraar zelf beslist dat de de zaak aan een externe rechtshulpverlener mag worden uitbesteed).

Bij geen van de grote verzekeraars had je - tot nu toe - het recht zelf te kiezen bij procedures waar een advocaat niet verplicht is. Dat zijn in hoofdzaak procedures bij de kantonrechter en bestuursrechter en ook (meestal) arbitrageprocedures.
Polisvoorwaarden in strijd met de wet
Rechtsbijstandverzekeraars laten de meeste geschillen behandelen door eigen medewerkers, die geen advocaat zijn. Zo houden ze de kosten en de premie laag. Pas als er een belangenconflict is – bijvoorbeeld omdat bij een geschil beide partijen dezelfde verzekeraar hebben – of als er door de verzekerde een succesvol beroep wordt gedaan op de interne geschillenregeling, wordt de verzekerde doorverwezen naar een externe advocaat. Bij sommige verzekeraars zijn dat vaste (contract)advocaten. Dus eigenlijk is er ook dan geen vrije keuze voor de verzekerde.
Deze strakke voorwaarden zijn nu door het Europees Hof strijdig verklaard met Richtlijn 87/344/EEG en het daarmee corresponderende artikel 4:67 van de Wet Financieel Toezicht, waarin de vrije advocaatkeuze is geregeld. De Hoge Raad had eerder al deze bedenking tegen de voorwaarden van verzekeraars, want de rechters concludeerden vorig jaar dat het erop lijkt dat “de richtlijn het recht op keuze van een rechtsbijstandverlener reeds doet ontstaan indien is voldaan aan de voorwaarde dat een zodanige procedure moet worden gevoerd”.
Dit heeft aanzienlijke gevolgen voor de rechtsbijstandverzekeraars zoals DAS, ARAG, SRK en Achmea. 'We zullen onze voorwaarden aanpassen aan de nieuwe spelregels', stelt de woordvoerder van Achmea. Bij SRK is er overigens wél vrije keuze als een advocaat in de procedure verplicht is, net als bij ARAG. Volgens de Europese rechter heeft de verzekerde dus recht op een vrij te kiezen advocaat, óók in die gevallen waarin de procedure geen verplichte vertegenwoordiging door een advocaat voorschrijft.
Impact op toegankelijkheid van het recht
Omdat de vrije keuze zoals gezegd een grote impact kan hebben op de premie en de toegankelijkheid van het recht, vond de Hoge Raad het toch nodig de Europese rechter te raadplegen. Met de antwoorden kan de Hoge Raad nu definitief beslissen in het voordeel van de verzekerde.
Heeft u een rechtsbijstandverzekering en heeft u rechtsbijstand nodig, aarzel dan niet om contact met Heijltjes Advocaten op te nemen (info@heijltjes.nl of 024-322 22 55), zodat wij kunnen bezien of er dekking voor de procedure bestaat.

Terug naar het nieuwsoverzicht